Umorzenie zobowiązania podatkowego? Raty? Odroczenie? Teoria a praktyka

Organy podatkowe mogą w szczególnych sytuacjach odroczyć termin zapłaty podatku a nawet umorzyć zaległości podatkowe. Nie wszyscy o tym wiedzą, a jest to jak najbardziej osiągalne, sami wielokrotnie pomagaliśmy klientom w tego typu sprawach i o ile podatnik był dotąd sumienny, lub „względnie sumienny” nie było problemu z uzyskaniem dla niego przynajmniej rozłożenia na raty zaległości podatkowych.

1. Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych

Umorzenie zobowiązania podatkowego, rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej (wraz z odsetkami) a także odroczenie terminu zapłaty to instrumenty nazwane „Ulgami w spłacie zobowiązań podatkowych”, a reguluje je rozdział 7a Ordynacji Podatkowej (art. 67 a i nast.).
Katalog ulg jest następujący:
1) odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty podatku – dotyczy sytuacji gdy termin zapłaty jeszcze nie minął,
2) odroczenie lub rozłożenie na raty zaległości podatkowej oraz odsetek lub opłaty prolongacyjnej – dotyczy sytuacji gdy jesteśmy już po terminie zapłaty podatku,
3) umorzenie w całości lub w część zaległości podatkowej, odsetek lub opłaty prolongacyjnej.

2. Kto może skorzystać z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych

Zasadniczo każdy (osoby fizyczne, spółki, przedsiębiorcy), przy czym należy mieć na uwadze że taka forma pomocy państwa w przypadku przedsiębiorców może stanowić pomoc publiczną i może się z tym wiązać określona procedura.

3. Jakich podatków dotyczy ulga w spłacie zobowiązań

Również każdych. Ordynacja podatkowa nie ogranicza nam katalogu przedmiotowego podatków, co do których można stosować ulgi. Najczęściej są to oczywiście podatki dochodowe, ale również podatek od spadków i darowizn czy VAT.

4. Jakie są przesłanki udzielenia ulgi

1. Wniosek podatnika – Urzędy Skarbowe ani inne organy podatkowe (np. Prezydent miasta) nie udzielają ulg z urzędu, trzeba o nie wnieść pisząc w tej sprawie wniosek do organu podatkowego (tego, który wydał decyzję w I instancji)
2. Wystąpienie jednej z dwóch przesłanek: ważny interes podatnika lub interes publiczny – w telegraficznym skrócie napiszę tylko, że ważny interes podatnika wynika z jego trudnej indywidualnej sytuacji, zaś interes publiczny dotyczy wartości istotnych dla całego społeczeństwa. W obu przypadkach powinny to być takie okoliczności, które przemawiają za zastosowaniem określonej ulgi podatkowej.

5. Jak przebiega postępowanie?

Aby najlepiej opisać postępowanie w takich sprawach odwołam się do niedawnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w sprawie pewnej Fundacji (II FSK 1917/16 z dnia 11.07.2018 r.). Wyrok, co ważne, był korzystny dla podatnika (Fundacji).

Fundacji przyznano dotację na organizację Igrzysk Olimpiad Specjalnych, ta podjęła pewne działania na rzecz organizacji tych Igrzysk, po czym Zarząd Województwa zmienił swoją decyzję i odmówił przekazania dotacji. Mówimy o kwocie 1.400.000,00 zł. Fundacja mimo braku finansowania ze strony Zarządu Województwa i tak zorganizowała Igrzyska, lecz na skutek tego popadła w kłopoty finansowe.

W tej sytuacji Fundacja zdecydowała się na złożenie wniosku o ulgę w spłacie w postaci umorzenia zobowiązań. Fundacja wyjaśniła, że realizowała cele zgodnie z interesem publicznym, pełniła szczególną rolę społeczną i gospodarczo-użyteczną, wspierała osoby wykluczone, poszkodowane przez los, które uczestnicząc w organizowanej Olimpiadzie mogły aktywować się społecznie podczas rywalizacji sportowej. Tym samym powołała się na interes publiczny.

Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Warszawa – Śródmieście odmówił Fundacji umorzenia zaległości podatkowej, zatem Fundacja odwołała się do Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, który również nie uznał argumentów Fundacji i utrzymał decyzję odmowną w mocy. Organy podatkowe nie stwierdziły zaistnienia jakiejkolwiek przesłanki udzielenia ulgi. Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie przyniosła również oczekiwanego skutku, stąd sprawa w wyniku skargi kasacyjnej trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA rozpoznając skargę kasacyjną na korzyść podatnika przypomniał kilka zasad, o których organy podatkowe nie zawsze „pamiętają” przy okazji takich spraw.

6. NSA: Istnieją dwie fazy postępowania w sprawie udzielenia ulgi

W pierwszej fazie, organ podatkowy obowiązany jest dokonać ustalenia czy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych przesłanek zastosowania ulgi, co wymaga zgromadzenia niezbędnego dla tych ustaleń materiału dowodowego oraz przeprowadzenia jego właściwej oceny. Organ zobligowany jest również wskazać, jak (zwłaszcza w kontekście istniejącego stanu faktycznego) należy postrzegać rozumienie przesłanki „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. Na podstawie art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej organ podatkowy może zastosować ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, jeżeli w indywidualnej sprawie w tym przedmiocie ustali i oceni zaistnienie przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego.

W przypadku natomiast uznania, że spełniona została jedna bądź obie z przesłanek, postępowanie podatkowe wkracza w kolejną fazę, w której organ dokonuje wyboru opcji decyzyjnej: zastosuje ulgę albo odmówi jej udzielenia. Niemniej decyzja ta choć należy do organu podatkowego, to nie może mieć charakteru dowolnego, bowiem istnieją granice uznania administracyjnego, a przekroczenie tych granic ma m. in. miejsce wówczas, gdy wybór alternatywy decyzyjnej dokonany został: z rażącym naruszeniem zasady sprawiedliwości; wskutek uwzględnienia kryteriów oczywiście nieistotnych (bagatelnych) lub nieracjonalnych; na podstawie fałszywych przesłanek (argumentów, które są nieprawdziwe).

NSA nie zgodził się z decyzjami organów podatkowych i wcześniejszym wyrokiem wojewódzkiego sądu administracyjnego, że w sprawie nie można mówić o zaistnieniu przesłanki interesu publicznego. Podkreślono, że działalność Fundacji nie była nastawiona na zysk, a na wspomaganie funkcji Państwa w realizacji celów w zakresie popularyzacji sportu i to w sposób kwalifikowany, gdyż skierowany do osób z dysfunkcjami fizycznymi i intelektualnymi. Działania podejmowane przez podatnika w 2010 r. nie mogły być zatem oceniane wyłącznie jako „brnięcie” w nierentowne przedsięwzięcie, ale należy je postrzegać jako próbę „ratowania” ważnego społecznie wydarzenia. Nie można negatywnie oceniać działania podatnika, którego posiadane środki finansowe zostały przeznaczone w pełni na statutowe cele i realizację priorytetowego wydarzenia sportowego. Sam charakter należności wynikających z zaległości w podatku od towarów i usług nie może w realiach rozpatrywanej sprawy automatycznie stanowić o wykluczeniu istnienia przesłanki interesu publicznego. Zdaniem NSA, zwolnienia podatkowe określone w ustawach są tak samo istotnym ich elementem jak zakres podmiotowy opodatkowania, czy podstawa opodatkowania, o czym świadczy chociażby treść art. 217 Konstytucji RP.

7. Podsumowanie

Wyrok ten, choć dotyczył podmiotu z sektora NGO jest ważny również dla pozostałych podatników. Ilekroć bowiem podatnik zwraca się o zastosowanie wobec niego ulgi, obowiązkiem organu podatkowego jest w pierwszej kolejności ustalenie wystąpienia przesłanki bądź ważnego interesu podatniku, bądź interesu publicznego. Następnie w drugiej fazie, w razie stwierdzenia którejkolwiek z przesłanek zastosowania ulgi, organ podatkowy może swobodnie podjąć decyzję co do zastosowania ulgi, lecz decyzja ta nie jest w pełni swobodna, a ograniczona takimi wartościami jak zasady sprawiedliwości, obowiązkiem uwzględniania oczywistych i istotnych okoliczności oraz nakazie opierania się na prawdziwych (zgodnych z prawdą) przesłankach.

 

Wyrok NSA z 11.07.2018, sygn. akt II FSK 1917/16